ب) نقش حوزه های علمیه در پیشبرد آرمان های اسلام و انقلاب

ب) نقش حوزههاي علميه در پيشبرد آرمانهاي اسلام و انقلاب

استقلال همه جانبهي حوزههاي علميهي شيعه همواره به فقيهان و عالمان امكان داده است هنگام درگيري با دستگاه حاكم، موضع لازم را به دور از هر نوع واهمه از بروز اختلال در كار حوزه، اتخاذ كنند. در صورتيكه تكيهي مالي و اداري حوزههاي علميهي اهلتسنن به دستگاه حاكم اين امكان را از روحانيان آنان گرفته است.

حوزهي علميهي قم با اين ويژگي، آمادگيهاي لازم را براي انجام رسالت خويش در پاسداري از حريم و حقوق ملت و مصالح كشور داشت و مرجعيّت مقتدر و با نفوذي چون آيتاللّه بروجردي، مانع از اجراي صريح برنامههاي بهظاهر اصلاحطلبانهي رژيم پهلوي و به واقع از پيش تعيينشده بهدست عوامل كاخ سفيد امريكا ميشد.

در اين زمان، امام كه مرجعيّت ديني را بر عهدهي ايشان ميدانست، به تذكرات خصوصي ـ در حد پيام ـ به مقام مرجعيّت بسنده ميكرد. پس از رحلت آيتاللّه بروجردي، رژيم، با اين تصوّر كه نبودن ايشان موجب ضعف حوزهي علميه و روحانيت شده و موانع از سر راه خودكامگي شاه برداشته شده است، يورش همه جانبهاي را براي پيادهكردن خواستههاي امريكا آغاز كرد و با استفاده از پوشش اسمي انقلاب و ثبات سياسي براي وابستهتر كردن كشور به امريكا، برنامههاي از پيش تعيين شده را به اجرا گذارد.

با اينكه نبود آيتاللّه بروجردي حوزه را دچار مشكلاتي كرده بود، يكهتازي رژيم بهسان جرقهاي كانون نهضت را شعلهور كرد و اين زمان بود كه همهي قدرت، نفوذ و معنويّت حوزه در فريادهاي امام بروز كرد و نهضت حوزه به رهبري امام، چون خون در شريان ملت به جريان افتاد. حوزه در وضعيت جديد خود، با همهي وجود ـ از مراجع تقليد تا اساتيد و طلاّب ـ پشت سر رهبري قرار گرفت و حمايت بيدريغ خود را نثار نهضت كرد.

با توجه به تركيب حوزه كه بهگونهي سنتي از مراجع، اساتيد و طلاّب تشكيل ميشد، ميتوان نقش آن را در پشتيباني از رهبري نهضت و پيشبرد آن در چند نكته خلاصه كرد.

1. رژيم قصد داشت امام را از حوزه و مرجعيّت جدا و با او در حد يك شخصيّت روحاني برخورد كند.

حوزهي علميهي قم با تأكيد بر مرجعيّت امام و اينكه ايشان بخشي از يك كل و مبارزه با رژيم ناشي از رسالت حوزه و مربوط به همهي حوزه است، اين توطئه را خنثي كرد.

2. اعلاميههاي مراجع و شخصيتهاي برجستهي حوزه در پيشبردن اهداف نهضت، تقويت بنيان مبارزه و پيوستن نيروهاي بيشتر به نهضت مؤثر بود و به رژيم ميفهماند كه حمايت از رهبري به خاطر مسائل صنفي نيست، بلكه وحدت در هدف و همآهنگي در انجام رسالت وجود دارد.

3. ردههاي دوم اساتيد كه معمولا در تصميمگيريهاي حوزه نقشي نداشتند، در سرعت بخشيدن به آهنگ نهضت مهمترين نقش را عهدهدار شدند و از موقعيت خود براي راهاندازي، عمقبخشيدن و گسترش فعاليتهاي ردههاي اوّل استفاده كردند.

اينان كه فعّالترين عناصر حوزه و بيشتر از شاگردان يا علاقهمندان امام بودند، به دور از پارهاي ملاحظات كه در فعاليت ردههاي اوّل حوزه معمولا دست و پاگير است، در فراز و نشيبهاي نهضت از هيچگونه حمايت فروگذار نكردند. و در رويارويي با رژيم و انتقال اهداف نهضت به طلاب كوشيدند. اين عده در سطح جامعه نيز رسالت خويش را انجام دادند.

4. طلاب حوزهي علميه، بهصورت فردي و جمعي، بر عناصر غيرفعال حوزه فشار آوردند و پيام نهضت و رهبري آن را از طريق شبكههاي ارتباطي مستقيم با گروههاي مختلف، در سطح جامعه منتشر كردند. آنان در پيشبردن اهداف نهضت، نقش بيشتري پذيرفتند و چون آسيبپذيرتر از مراجع و اساتيد حوزه بودند، بيشتر آماج آزار و شكنجههاي رژيم قرار گرفتند. بسياري از آنان بهدست مأموران ساواك روانهي زندانها، تبعيدگاهها يا سربازخانهها شدند و عدهاي نيز مخفي شدند.